İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi Ekümenik Patrikhane, Fener Rum Patrikhanesi, Konstantinopolis Ekümenik Patrikhanesi ya da Rum Ortodoks Patrikhanesi olarak bilinir, Ortodoks Hristiyanlığını temsil eden Doğu Ortodoks Kilisesi’ni oluşumunda baş rol oynayan 14 otosefal kiliseden biridir. Günümüzde İstanbul Yeni Roma Baş episkoposu ve Ekümenik Patriği “I. Bartholomeos” tarafından idare edilmektedir.
Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkentinde bulunması ve günümüzde de Ortodoks kiliselerinin çoğunun ana kilisesi olması sebebiyle Ortodokslukta çok özel bir yeri vardır. Ekümenik Patrik diğer Doğu Ortodoks episkoposları arasında “Primus inter pares” (eşitlerin birincisi) unvanını taşımaktadır ve Papa’nın aksine tamamıyla özerk olan otosefal kiliselere müdahale etmezler. Bunun yanı sıra dünyada ki yaklaşık 300 milyon Ortodoks Hristiyan’ın temsilcisi ve dini lideri olarak görülmektedir.
Ufak bir tarihe değinmek gerekirse;
1453 yılında İstanbul’un Fethi’nden sonra, müslüman olmayan toplumların yaşayışına göre düzenlemeler ise, Fatih Sultan Mehmet’in çıkardığı fermana bağlanmış, böylece Fener Rum Patrikhanesi denilen Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin yasal statüsü süreklilik kazanmıştır. Fermanın içeriği şöyledir: “Kimse, Patrike tahakküm etmesin, kim olursa olsun hiçbir kimse kendine dokunmasın, kendisi ve maiyetinde bulunan papazlar her türlü hizmetten sonsuza kadar muaf olsunlar, kiliseleri camiye dönüşmeyecektir. İzdivaç ve defin işleri, adat ve de işleri Rum Kilise ve adetlerine göre eskiden olduğu gibi uygulanacaktır.”
II. Gennadios’un Patrik olmasıyla beraber, Patrikhane faaliyetlerini kentin 2. büyük kilisesi olan Havariyun Kilisesi’nde uygulamaya başlar. O zamanlarda yaklaşık bin yaşlarında ki Havariyun Kilisesi’nin bahçesinde İmparator ve ailesinin mezarları da bulunmaktadır. Hristiyan nüfusun azalması ve güvenlik nedeniyle 1455’te boşaltılmıştır.
Patrikhane Pammakaristos Manastırı’na direkt taşınır. 12. yüzyılda II. Ioannes Komnenos’un yaptırmış olduğu Pammakaristos Manastırı, Hristiyan göçmenlerin yerleştirildiği Çarşamba semtinde yer almaktaydı. Havariyun Kilisesi’ne göre çok daha küçük ve güvenli olan Pammakaristos, 1518 yılında restore ve II. Ieremias’ın patrikliği sırasında da genişletilerek yeniden yapıldı. 1586’da, III. Murad döneminde boşaltılmış olan kilise, 1591’de Fethiye adıyla camiye evrildi. Patrikhane, önce Fener’deki Vlah Sarayı Kilisesi’ne, 1597’de ise Ayvansaray’daki Ayios Dimitrios Kilisesi’ne taşındı.
Patrikhane, 1602’de Fener’de bulunan Ayios Yeoryios Manastırı’na yerleşti ve bu tarihten sonra faaliyetini burada sürdürmeye devam etti.
II. Mehmed’in çıkardığı fermanla statüsü belirlenen Rum Ortodoks patrikleri, cemaatin cenaze, evlilik gibi adetlerini özgürce uygulayabilmesi konusunu denetliyorlardı. Patrik, resmen sanki bir vezir statüsünde kabul edilmekteydi ve kendisine divanda da yer verilirdi. Buyunduruğu altında ki diğer yöneticiler ile her türlü hizmet ve vergiden muaflardı. Rum cemaatine dair konuların görüşüldüğü meclise vekillik eden patrik, hukuki ve cezai işlerde kesinlikle tam yetkiliydi. Böylece Patrik, Rum Ortodoks toplumunun tartışmasız lideri olarak, Bizans dönemindeki haklarından da fazlasına tekrardan kavuşmuştu.
Cumhuriyet dönemi
Rum Ortodoks kiliseleri üzerinde simgesel otoritesi var olan İstanbul patriği, 6. yüzyıldan beri “Ekümenik Patrik” sıfatıyla dünyadaki diğer Ortodoksların ruhani lideri kabul ediliyor. Lozan Antlaşması’nda Patrikhane meselesi çokça tartışılmıştır ancak bir karara varılamamıştır.
1856 Islahat Fermanı ile patriklerin yetkileri, dinî konularla sınırlanmıştır. Seçim modelleri gözden geçirildi. Görev süreleri ise ömür boyu yapılarak sorumlu oldukları davalardaki yetkileri genişletilmiştir. Lozan Antlaşması’yla Cumhuriyet döneminde patriklerin tüm ayrıcalıkları kalıcı olarak rafa kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunmaları zorunluluğu net bir şekilde geri getirildi.
Cumhuriyet zamanında İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin etkinlik alanı da bir tek dini konularla İstanbul’daki Rum cemaatiyle sınırlanmıştır. Hizmet veren binanın 1941’de yanması üzerine, 1989’da Yüksek Mimar olan “Aristidis Pasadeos” öncülüğünde başlatılan yapım ve onarım çalışmaları 1991’de tamamlanmıştır. Patrikhane, faaliyetini hala da yeni binasında yürütmektedir. Şu andaki Ekümenik Patrik ve İstanbul Baş piskoposu “I. Bartholomeos’tur.”
Fener Rum Patrikhanesi Hakkında Video
Fener Rum Patrikhanesi Gidiş Ve Konum
Anadolu yakasından gelenler için
- Kadıköy’den Kadıköy-Eminönü vapuruna atlayarak Eminönü’nde indikten sonra da Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399B, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Fener durağında indiğinizde Fener Rum Patrikhanesi’ne varabilirsiniz.
- Üsküdar’dan Üsküdar-Eminönü vapuruna binerek Eminönü’nde indikten sonra Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399B, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Fener durağında indiğinizde Fener Rum Patrikhanesi’ne varabilirsiniz.
Avrupa yakasından gelenler için
- Büyükçekmece, Beylikdüzü, Avcılar, Küçükçekmece, Bahçelievler taraflarından geliyorsanız herhangi bir metrobüs istasyonundan metrobüs ile Ayvansaray-Eyüp durağında inin. Buradan üst geçitten sol taraftan çıkarak Haliçe doğru aşağıya kadar yürüyünüz. Sağ tarafınızdaki otobüs durağından 36CE, 399B, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Fener durağında indiğinizde Fener Rum Patrikhanesi’ne varabilirsiniz.
“Korona Virüs kapsamında her gün ziyaret edebilirsiniz. Maskenizi ve dezenfektanlarınızı yanınızdan eksik etmeyiniz. :)”
— Gezen Kediniz
